Tìm hiểu về các loại đồng hồ so sử dụng trong ngành cơ khí
Đồng hồ so là một trong những thiết bị đo lường được sử dụng rất phổ biến trong ngành công nghiệp cơ khí chính xác. Trong nội dung bài viết này, các bạn hãy cùng Tinh Hà tìm hiểu về loại thiết bị đo này, cấu tạo và hướng dẫn sử dụng đồng hồ so.
Đồng hồ so là gì?
Đồng hồ so là thiết bị đo kiểm dựa trên sự dịch chuyển tịnh tiến trong một phạm vi rất nhỏ của một trục đo để kiểm tra độ sai lệch hình học, biên dạng và vị trí của chi tiết như kiểm tra độ thẳng, độ phẳng, độ song song, độ đảo, độ côn, độ không đồng trục, độ vuông góc, độ lệch,… Kết quả được hiển thị trên một mặt đồng hồ kim chia số hoặc mặt đồng hồ điện tử.
Đồng hồ so có độ nhạy cảm cao, sai số rất thấp, độ chính xác từ 0.01mm đến 0.001mm, đây cũng là yêu cầu bắt buộc của đồng hồ so để đảm bảo cho kết quả kiểm tra được chính xác.
Khi đo kiểm, đồng hồ so cần được gá cố định vào một thiết bị khác, chẳng hạn như các loại đế gá đồng hồ so, thước đo cao. Đồng hồ so được ứng dụng chủ yếu trong ngành cơ khí, xây dựng.
Phân loại đồng hồ so
Đồng hồ so mặc dù có kiểu dáng khá đơn giản nhưng nếu xét về thiết kế, kiểu dáng và chức năng kiểm tra thì cũng có khá nhiều loại khác nhau. Tuy nhiên thì khi phân loại, thường có 2 loại chính là đồng hồ so cơ khí và đồng hồ so điện tử.
1. Đồng hồ so cơ khí
Loại đồng hồ so cơ khí có toàn bộ hệ thống thước đếm và hiển thị kết quả đo đều là cơ cấu cơ khí, mặt hiển thị là đồng hồ chia vạch số có kim chỉ. Loại này lại bao gồm các loại như sau:
1.1 Đồng hồ so cơ khí tiêu chuẩn
Loại đồng hồ so này có đầu đo và trục đo có thể di chuyển lên hoặc xuống. Vạch đo từ 0.01mm, 0.001mm, 0.002mm, 0.005mm. Phạm vi đo từ 0 – 1mm hoặc 1 – 5 mm hoặc 1 – 10mm.
1.2 Đồng hồ so chân gập
Loại đồng hồ so này vẫn thường được gọi một cách riêng biệt đối với đồng hồ so cơ khí, do có cấu tạo đặc biệt ở phần trục đo. Đồng hồ so chân gập còn có một tên gọi khác là đồng hồ so chân què. Loại này áp dụng nguyên lý cộng hưởng đòn bẩy để khuếch đại được sự di chuyển của đầu đo. Đầu đo nhỏ và góc đo có thể thay đổi tự do. Nhờ sự linh hoạt này mà đồng hồ so chân gập được sử dụng tại những vị trí đo có không gian nhỏ hẹp, khó tiếp cận bằng loại đồng hồ so thông thường.
1.3 Đồng hồ so thanh giữ ngang
Loại đồng hồ so này có trục đo nằm ở mặt sau của mặt đồng hồ hiển thị, kèm theo một thanh giữ nằm ngang, được sử dụng trong các trường hợp khó đọc các kết quả chỉ báo nếu dùng loại đồng hồ so tiêu chuẩn.
1.4 Đồng hồ so loại lớn
Đây là loại đồng hồ so có phạm vi đo lớn từ 20mm – 100 mm, độ chia là 0.01mm. Về hình dáng của loại đồng hồ so này thường có mặt đồng hồ lớn, hơn hẳn những loại tiêu chuẩn, và cũng có trục đo dài.
2. Đồng hồ so điện tử
Loại đồng hồ so này xử lý các số liệu đo được thông qua các bộ cảm biến điện tử và hiển thị kết quả đo dưới dạng các số thập phân trên một màn hình LCD. Do không bị phụ thuộc vào kết cấu cơ khí bên trong thân và độ dài của trục đo, nên loại đồng hồ so điện tử được thiết kế khá gọn gàng với nhiều kiểu dáng. Và vì thế một model đồng hồ so điện tử cũng có thể phù hợp cho nhiều điều kiện đo kiểm khác nhau.
Một số ưu điểm của đồng hồ so điện tử so với đồng hồ so cơ khí
Những đồng hồ so điện tử hiện nay được trang bị nhiều chức năng, khiến nó tỏ ra nổi trội hơn hẳn các đồng hồ so cơ khí, có thể kể đến những điểm sau:
- Có thể thay đổi độ chia và phạm vi đo, cũng như từ mm sang inch cho phù hợp với yêu cầu đo kiểm.
- Dễ dàng chỉnh “0” ở bất kỳ vị trí nào trong phạm vi đo.
- Chức năng lưu trữ kết quả đo.
- Có đầu ra dữ liệu để xử lý dữ liệu đo.
- Dễ dàng đọc kết quả đo, tránh nhẫm lẫn.
Ngoài ra nhiều dòng đồng hồ so còn được tích hợp thêm nhiều chức năng khác giúp tối ưu hơn cho quá trình kiểm tra bằng đồng hồ so, như thiết lập trước giá trị dung sai cho phép, chức năng tính toán theo công thức…
Cấu tạo đồng hồ so
Hình dạng và cấu tạo cơ bản của một đồng hồ so được thể hiện như trong hình dưới, cụ thể sẽ bao gồm các bộ phận chính như sau:
- Đầu đo: là phần chạm vào bề mặt chi tiết cần kiểm tra, thường được làm bằng hợp kim chống mài mòn.
- Trục đo: tùy từng loại đồng hồ so mà có chiều dài khác nhau, đáp ứng kiểm tra những dạng chi tiết đặc trưng riêng, trục đo có chuyển động tịnh tiến dọc ống lót.
- Ống lót: dẫn hướng và bảo vệ một phần của trục đo.
- Cơ cấu truyền động: bao gồm hệ thống các chi tiết liên kết truyền động cho phép trục đo di chuyển và thể hiện kết quả bằng các chuyển động của kim đồng hồ đối với loại đồng hồ so có mặt hiển thị là đồng hồ kim chỉ số. Đối với loại đồng hồ so hiển thị bằng mặt điện tử, có một hệ thống cảm biến và các mạch điện tử giúp xử lý các số liệu đo được từ đầu đo.
- Khung ngoài: Giúp bảo vệ các bộ phận bên trong của đồng hồ so, cũng có thể chống nước đối với một số loại đồng hồ so.
Ngoài ra còn có nắp chụp, vít hãm, cần kẹp và một số bộ phận phụ khác tùy vào thiết kế của đồng hồ so.
Cách sử dụng đồng hồ so
Đây là hướng dẫn cách sử dụng đồng hồ so nói chung, không phải tất cả các trường hợp đều giống nhau, tuy nhiên về cơ bản thì cách sử dụng và các phương pháp đo sẽ là như sau.
- Xác định vật cần đo, không gian thực hiện đo, lựa chọn đồng hồ so phù hợp và giá đỡ theo kèm.
- Kiểm tra đồng hồ so có còn nguyên vẹn và có còn hoạt động tốt hay không.
- Gắn cố định đồng hồ so và vật cần đo lên giá đỡ, điều chỉnh thang đo về 0 chuẩn bị đo.
- Điều chỉnh vật cần đo tiếp xúc với đầu đo của đồng hồ so, đọc giá trị trên kim chỉ vạch hoặc trên màn hình điện tử LCD. Nên thực hiện 2-3 lần để có kết quả chính xác nhất.
Cách đọc trị số đối với đồng hồ so cơ khí: số nguyên mm được đọc theo kim chỉ số (kim ngắn) trên thước nhỏ, khi kim ngắn chỉ được 1 vạch thì đầu đo dịch chuyển 1mm. Phần thập phân đọc theo kim chỉ số (kim dài) trên thước lớn. Ví dụ đồng hồ so chia độ 0.01mm, ở thước nhỏ chỉ giá trị 1, ở thước lớn chỉ giá trị 26 thì kết qua đo được sẽ là 1,26mm.
Các phương pháp đo bằng đồng hồ so
Phương pháp đo so sánh
Đây là phương pháp đo được sử dụng khá phổ biến, thích hợp khi đo chi tiết có kích thước giới hạn lớn hơn giới hạn đo của đồng hồ so, cũng như được dùng trong kiểm tra hàng loạt các chi tiết nhằm tăng tốc độ kiểm tra.
Cách đo bằng phương pháp so sánh như sau: Kẹp đồng hồ so trên đế gá, điều chỉnh đồng hồ so theo khối căn mẫu có kích thước bằng với kích thước danh nghĩa của chi tiết cần kiểm tra. Sau đó thay khối căn mẫu bằng các chi tiết cần kiểm tra, độ sai lệch được xác định bằng dấu và các trị số thể hiện trên đồng hồ so.
Phương pháp đo tuyệt đối
Cho đầu đo tiếp xúc với bàn map, chỉnh “0” cho đồng hồ so, sau đó đưa chi tiết vào đo, số chỉ đồng hồ so sẽ là kích thước tuyệt đối của chi tiết.
Ví dụ về một số ứng dụng đo kiểm bằng đồng hồ so
- Đo độ đảo là hiệu số lớn nhất giữa các trị số của đồng hồ so khi chi tiết quay 1 vòng.
- Kiểm tra độ phẳng, độ song song: đặt đầu đo lên bề mặt chi tiết, dịch chuyển chi tiết trượt trên bàn máp, quan sát sự thay đổi chỉ số của đồng hồ so để xác định kết quả.
- Kiểm tra độ dày: đặt mẫu vật lên bàn máp, set 0 đồng hồ so khi đầu đo của nó chạm mặt bàn map, đưa đầu đo lên bề mặt cần đo độ dày và xem kết quả trên đồng hồ so.
Cách bảo dưỡng đồng hồ so
- Đồng hồ so sau khi sử dụng cần được kiểm tra xem có hư hỏng gì không, nếu có cần phải đươc mang đi sửa chữa. Nếu không có vấn đề gì, cần lau sạch bằng khăn, giấy mềm chuyên dụng.
- Tuyệt đối không sử dụng dầu bôi trơn trên đầu đo của đồng hồ so.
- Đối với các đồng hồ so điện tử, nếu không sử dụng trong một thời gian dài thì cần được tháo pin trước khi cất giữ.
- Khi cất giữ, đồng hồ so cần được bọc lớp chống bụi được cung cấp, để trong hộp đựng và cất giữ nơi khô thoáng.
- Tránh cất giữ đồng hồ so tại phòng có nhiệt độ cao, ẩm ướt, bụi hoặc hơi dầu.
Một số phụ kiện đi kèm đồng hồ so
Để có thể sử dụng và đảm bảo các kết quả đo được chính xác thì cần có một vài thiết bị phụ kiện đi kèm đồng hồ so, bao gồm:
- Bàn map: là một bàn cực phẳng bằng đá granit, dùng đặt đế gá và vật cần đo.
- Đế gá đồng hồ so: có nhiều loại đế gá, dùng cố định đồng hồ so.
- Bộ căn mẫu chuẩn: dùng thiết lập các kích thước chuẩn.
- Dụng cụ hiệu chuẩn đồng hồ so: điều chỉnh lại độ chính xác cho đồng hồ so sau một quá trình sử dụng.
Tinh Hà là đại lý ủy quyền hãng Mitutoyo, chúng tôi phân phối đầy đủ các dòng đồng hồ so Mitutoyo chính hãng. Các bạn có nhu cầu mua đồng hồ so Mitutoyo vui lòng xem tại đây: Đồng hồ so Mitutoyo để tìm hiểu thêm thông tin sản phẩm, hoặc liên hệ ngay với Tinh Hà qua Hotline 0945 275 870 – email tinhha@tinhha.vn để được Tinh Hà tư vấn, hỗ trợ tốt hơn!
» Xem và đặt mua tại: ĐỒNG HỒ SO MITUTOYO
